Αριστοτέλης 2024 – 2025

Οι Χρήστες Ψυχοδραστικών Ουσιών Ναρκωτικών (ΧΨΟ) αποτελούν έναν από τους κύριους πληθυσμούς (key populations) στους οποίους επικεντρώνεται η διεθνής προσπάθεια για την εξάλειψη της ηπατίτιδας C (HCV) και της HIV λοίμωξης ως προβλήματα δημόσιας υγείας. Σύμφωνα με τις πιό προσφατες εκτιμήσεις του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), στην Αθήνα, εκτιμάται ότι υπάρχουν 4.670 χρήστες ναρκωτικών υψηλού κινδύνου, εκ των οποίων σχεδόν 1.000 άτομα με ενέσιμη χρήση κατά τον τελευταίο μήνα. Ο πληθυσμός αυτός είναι ιδιαίτερα ευάλωτος, καθώς 25% είναι άστεγοι, 92% άνεργοι και αντιμετωπίζει στίγμα και πολλαπλούς φραγμούς στην πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας.
Την περίοδο 2012-2013 που η επιδημία του HIV ήταν σε έξαρση στην Αθήνα στον πληθυσμό των ΧΨΟ, εφαρμόστηκε το πρόγραμμα “ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ” που οδήγησε σε ταχύτατη μείωση της μετάδοσης του HIV σε μια επιδημική έξαρση που ήταν η μεγαλύτερη που παρατηρήθηκε στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική μετά το 2010. Το πρόγραμμα “ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ” είχε ως κύριο στόχο την ταχεία προσέγγιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου αριθμού ΧΨΟ, τον έλεγχό τους για HIV και τη διασύνδεσή τους σε θεραπεία για HIV και σε προγράμματα υποκατάστασης.
Από τον Απρίλιο 2018 έως τον Φεβρουάριο 2020, υλοποιήθηκε το πρόγραμμα “ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ HCV-HIV” στην Αθήνα, το οποίο επιβεβαίωσε την αναγκαιότητα περιορισμού των δύο επιδημιών. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι 76% των συμμετεχόντων ήταν θετικοί σε αντίσωμα ηπατίτιδας C, 16% θετικοί σε HIV, και 13% είχαν συλλοίμωξη HCV/HIV.

Σκοπός του Προγράμματος

Κύριος σκοπός του προγράμματος είναι να συμβάλει στον περιορισμό της μετάδοσης της Ηπατίτιδας C και της HIV λοίμωξης καθώς και στην αύξηση της διάγνωσης και της διασύνδεσης σε φροντίδα/ θεραπεία στους ΧΨΟ στην Αθήνα.
Οι επιμέρους στόχοι του προγράμματος είναι:
Αύξηση της διάγνωσης μέσω της πραγματοποίησης προσυμπτωματικού ελέγχου για HCV και HIV σε ΧΨΟ στην περιοχή παρέμβασης με βάση ένα σχεδιασμό που βασίζεται στην προσέλκυση των ατόμων από τους ομότιμους τους (peers).
Αύξηση της διασύνδεσης σε κατάλληλη θεραπεία και φροντίδα μέσω υπηρεσιών υγείας του ΕΣΥ.
Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας ενός ολιστικού προγράμματος που πραγματοποιείται στην κοινότητα για προσυμπτωματικό έλεγχο, διασύνδεση και έναρξη θεραπείας ηπατίτιδας C και HIV σε ΧΨΟ.
Αποτύπωση των σταδίων φροντίδας (cascade of care) για HCV και HIV στους ΧΨΟ.

Στάδια Προγράμματος

Προσέλκυση των ΧΨΟ υψηλού κινδύνου που βρίσκονται στην κοινότητα.

Έλεγχος για HIV και HCV.
Διασύνδεση σε φροντίδα και θεραπεία για HIV και HCV με κλινικές του Εθνικού Συστήματος Υγείας (ΕΣΥ).

Πού υλοποιείται

Το πρόγραμμα υλοποιείται στο Μεταξουργείο στην οδό Φαβιέρου 42-44 από Δευτέρα έως Παρασκευή 9.30-14.00.

Κριτήρια Εισαγωγής στο πρόγραμμα

Άτομα ηλικίας ≥18 ετών.

Ιστορικό ενδοφλέβιας χρήσης.
Διαμονή στην ευρύτερη περιοχή της Αθήνας.
Δεν σκοπεύουν να μετακομίσουν εκτός Αθηνών στους επόμενους 6 μήνες.
Να έχει έγκυρο κουπόνι RDS (Βλέπε παράδειγμα στη φωτογραφία παρακάτω)
Τι είναι η χρήση της δειγματοληψίας Respondent-Driven Sampling (RDS)
Το RDS είναι μια μέθοδος “αλυσιδωτής” δειγματοληψίας που στηρίζεται στη διαδοχική αναφορά ατόμων από τον υπό μελέτη πληθυσμό από τους ίδιους τους συμμετέχοντες. Η διαδικασία ξεκινά με την επιλογή μικρού αριθμού ΧΨΟ, των “seeds”, οι οποίοι συμμετέχουν και στη συνέχεια λαμβάνουν κουπόνια με τα οποία μπορούν να φέρουν στο πρόγραμμα άλλα 3-5 άτομα που γνωρίζουν από τον πληθυσμό- στόχο. Τα άτομα αυτά, με τη σειρά τους, λαμβάνουν κουπόνια για να φέρουν άλλα 3-5 άτομα. Η διαδοχική αναφορά συνεχίζεται μέχρι να συμπληρωθεί ο επιθυμητός αριθμός συμμετεχόντων.
Η μεθοδολογία RDS περιλαμβάνει ένα σύστημα διπλού κινήτρου στο οποίο οι συμμετέχοντες λαμβάνουν μικρά χρηματικά κίνητρα για τη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα (πρωτογενές κίνητρο), καθώς και για την προσέλκυση άλλων ΧΨΟ (δευτερογενή κίνητρα).
Στη διάρκεια του προγράμματος θα πραγματοποιηθούν πολλαπλοί κύκλοι δειγματοληψίας RDS.
Επιστημονική Ομάδα

Βάνα Σύψα, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, ΕΚΠΑ

Γιώργος Παπαθεοδωρίδης, Καθηγητής Παθολογίας- Γαστρεντερολογίας, ΕΚΠΑ

Μήνα Ψυχογυιού, Καθηγήτρια Παθολογίας Λοιμώξεων, ΕΚΠΑ

Γιώργος Καλαμίτσης, Πρόεδρος Συλλόγου Ασθενών Ήπατος Ελλάδος “Προμηθέας”

Σωτήρης Ρούσσος, Βιοστατιστικός PhD, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, ΕΚΠΑ

Απόστολος Μπελούκας, Αναπληρωτής Καθηγητής Μοριακής Μικροβιολογίας και Ιολογίας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής

Άγγελος Χατζάκης, Ομότιμος Καθηγητής Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής, ΕΚΠΑ

Το πρόγραμμα υλοποιείται σε συνεργασία

Υπό την αιγίδα